Stara Pazova bogata je istorijom i duhom prošlosti koja ima mnogo toga da prenese i da ispriča. Na ovom području postoji mnogo starih građevina iz prošlog vremena koje su svedoci bogate istorije ove opštine. Stara Pazova poseduje 13 građevina koje su autentične i očuvane, a svaka ima određenu ulogu u današnje vreme. Neke su promenile svoju ulogu, neke očuvale svoju, a neke su u privatnom posedu. Tu spadaju zgrada mesne kancelarije, kuće, ambari sa kotobanjom, hotel, Slovački Narodni dom itd. Svojim izgledom ukazuju na arhitekturu koja je vladala u Staroj Pazovi u prošlom veku i samim tim predstavljaju kulturno blago opštine. Sve ove građevine su danas pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Seoska kuća- Stari Banovci (1912)
Seoska kuća u ulici Pavla Šašića 99 predstavlja evidentiranu nepokretnost od strane Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Sremske Mitrovice i uživa prethodnu zaštitu kao objekat narodnog graditeljstva. Interesantan je primer bogatog seoskog domaćinstva sa očuvanom velikom kućom, postavljenom dužom stranom na regulacionu liniju ulice, ispod zadnjeg dela kuće nalazi se podrum, a u produžetku kuće su šupe i štala. Kuća je podignuta 1912.godine i bila je vlasništvo porodice Tomašević, tj. Koste Tomaševića legendarnog golgetera Crvene zvezde, jednog od osnivača kluba i reprezentativca Jugoslavije.
ZGRADA PAROHIJSKOG DOMA (KRAJ XIX VEKA) – BELEGIŠ
Zgrada parohijskog doma u ulici Kralja Petra I br. 17 je objekat koji se nalazio u vlasništvu porodice Mauković koja je inicirala podizanje kapele na mesnom groblju. Sveštenička porodica Mauković je svoje celokupno imanje, zajedno sa kućom i kapelom na groblju, zaveštala srpskoj pravoslavnoj crkvi u Belegišu. Zgrada parohijskog doma je izduženi objekat natkriven troslivnim krovom i ima osam pravougaonih prozora do ulice. Fasada je izvedena sa skromnom dekoracijom, izraženoj u plitkoj malterskoj plastici koja uokviruje prozore. Ovaj prepoznatljivi arhitektonski-građevinski sklop ukazuje da je zgrada nastala najverovatnije u prvoj polovini XIX veka. Cela okolina oko zgrade se nalazi pod predhodnom zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Sremskoj Mitrovici.
KUĆA U SVETOSAVSKOJ ULICI (MENZULANA) (1751) – NOVI BANOVCI
Kuća u ulici Svetosavskoj br. 89 u Novim Banovcima sagrađena je u XVIII veku (1751. god.) kao vojnograničarska zgrada, koja se, verovatno, nalazila u sastavu vojne kasarne. Poznata je pod nazivom Menzulana – poštanska zgrada ili poštanska stanica. Građena je kao ugaoni objekat, pravougaone osnove, masivne gradnje, koji dominira okolinom. Po načinu gradnje i arhitektonskim elementima ovaj objekat u Novim Banovcima ima sve karakteristike vojnograničarskih objekata koji su građeni na ovom terenu. Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica 1976. godine ovaj objekat predstavlja nepokretno kulturno dobro od velikog značaja. Danas se u njemu nalazi riblji restoran „ Priča“.
AMBAR SA KOTOBANJOM PORODICE SURDUČKI (1876) – GOLUBINCI
Među zaštićenim golubinačkim ambarima sa kotobanjama najskromniji po obradi i dimenzijama, ali najstariji po nastanku je ovaj, u Šimanovačkom šoru br. 130. U dekorativno obrađenom i rezbarenom zabatu urezana je 1876. kao godina njegove gradnje. Rad je samoukog majstora iz porodice tadašnjih vlasnika Đukića. Ambar i kotobanja postavljeni su na zidove od opeke i razdvojeni šupom. Rešenjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica 1976.godine ambar sa kotobanjom u Golubincima utvrđen je za spomenik kulture od velikog značaja.
SEOSKA KUĆA (KRAJ XIX VEKA) – VOJKA
Seoska kuća ulici Cara Dušana broj 41 u Vojki u uličnoj regulacionoj liniji, podignuta je krajem XIX veka kao trodelni stambeni objekat. Kuća je sagrađena od čerpića osim, uličnog zida koji je od opeke i pokrivren biber crepom. Njenu osnovu čine prednja, gostinska soba, kuhinja i zadnja soba, a celom dužinom se pruža trem. Ulična fasada kuće je bogato ukrašena plastičnom dekoracijom na kojoj se posebno ističe zabat sa dva tavanska otvora i plastičnom dekoracijom u obliku venca, rozeta i lepeza. Objekat predstavlja nepokretno kulturno dobro od velikog značaja na osnovu Rešenja Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Novi Sad 1973.godine.
AMBAR SA KOTOBANJOM PORODICE GALEČIĆ (1913) – GOLUBINCI
Ambar sa kotobanjom u Pazovačkoj ulici br. 64 spada među najrazvijenije i najlepše zgrade ove namene. Sagradio ga je majstor Petar Dešić, iz poznate golubinačke majstorske porodice Dešića, 1913. godine. Ambar je građen od uspravno nizanih dasaka u stubove konstrukcije, koje po sredini imaju motiv kruga sa urezanim hrastovim listom. U produžetku ambara za kukuruz, iznad šupe, je skladišteni prostor na koji se nastavlja i kotobanja sa tremom ograđenim profilisanim letvama i rezanim drvenim ukrasima uz stubove trema. Odlukom skupštine Republike Srbije 1990. godine ambar sa kotobanjom porodice Galečić u Golubicima nalazi se pod zaštitom država i predstavlja kulturno dobro od izuzetnog značaja.
ZGRADA MESNE KANCELARIJE (1770) – GOLUBINCI
Zgrada Mesne zajednice u Golubincima nalazi se u Pazovačkoj ulici br. 1 a podignuta je u vreme Vojne granice 1770. godine kao građevina za vojne potrebe – zgrada IX Graničarske regimente. Pokrivena je dvoslivnim krovom sa tavanicama do vitlovki. Ulaz u zgradu je povišen za četiri stepenika koji vode do otvorenog trema (balkona) ukrašenog podnim mozaikom na kom se nalaze dva noseća stuba kružnog prečnika i metalna ogradica. Objekat ima pet prostorija.
AMBAR SA KOTOBANJOM PORODICE LEPŠANOVIĆ (1888) – GOLUBINCI
Za podizanje jedne bogato ukrašene kotobanje trebalo je više decenija rada, zbog čega su one bile veoma skupe i u izvesnom smislu postajale simbol lokalnog prestiža. To ilustruje primer gradnje Lepšanovićeve kotobanje. Kompleks ekonomskih zgrada u Pazovačkoj ulici br. 42 u Golubincima koji dominira ovim seoskim dvorištem građen je u periodu od 1888. do 1921. godine. Gradnju je započeo domaćin Nićifor-Nića (1840-1918) i majstor Petar Štrapajević 1888. godine, a završio je njegov sin Boža i majstor Petar Dešić 1921. godine. Lepšanovićeve kotobanje građene su punih 35 godina, gradio ju je kapital dve generacije. Po kazivanju Nikole Lepšanovića, Božinog sina, otac je platio izradu kotobanje tri godine rane za celu familiju, al da majstori ne žure da bude što lepša. Kotobanja je bila dugačka 32 metera. Međutim Nićin sin Boža je pri deobi podelio kotobanju sinovima Stevi i Cveji da nose na svoje gruntove, a Nikoli-Lali je ostala kotobanja od 16 meteri po kojoj se Golubinci danas prepoznaju. Odlukom skupštine Republike Srbije 1990. godine, ambar sa kotobanjom porodice Lepšanović u Golubincima nalazi se pod zaštitom države i predstavlja kulturno dobro od izuzetnog značaja. U objektu danas radi udruženje građana „Ruzmarin“ iz Golubinaca.
ZGRADA OSNOVNOG SUDA (KRAJ XIX VEKA) – STARA PAZOVA
Zgrada suda u Staroj Pazovi nalazi se ulici Karađorđeva br. 3, a sagrađena je u drugoj polovini XIX veka. Predstavlja reprezentativni slobodnostojeći prizemni objekat gradske arhitekture, javne namene, smešten u centralnom delu starog gradskog jezgra Stare Pazove, osnove u obliku ćiriličnog slova „G“. Monumentalni objekat je zidan u stilu ekletike i predstavlja nepokretnost pod prethodnom zaštitom.
KUĆA PORODICE RAPAIĆ (1924) – STARA PAZOVA
Kuća u ulici Ćirila i Metodija br. 32 bila je u vlasništvu čuvene trgovačke porodice Rapaić. Njen vlasnik bio je veletrgovac Proka Rapaić ( 1889 ̶ 1973) koji je svoju radnju držao u zgradi štedinionice porodice Petrović. Porodična kuća je podignuta između 1923 – 1924. godine i imala je devet prostorija. Zanimljvi su ukrasi na fasadi koji predstavljaju stilizovani istočanjački ornament, kuća ima i isutreni prozor koji se zove kibic fenster i ajnfort sa dekorativno ukrašenim nadsvetlom od raznobojnih komada stakla geometrijski oblikovanih. Porodična kuća predstavlja nepokretnost pod prethodnom zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Sremskoj Mitrovici.
SLOVAČKI NARODNI DOM (1928) – STARA PAZOVA
Slovački narodni dom je monumentalna zgrada izdužene pravougaone osnove postavljen na regulacionu liniju ulice Ćirila i Metodija br. 13. Ideja o izgradnji Narodnog doma koji bi bio mesto okupljanja jugoslovenskih Slovaka i Čeha, nastala je 1923. godine. Rad na polju kulture intezivira se nakon 1928. godine, kada su Slovaci u Staroj Pazovi ujedinjeni u evangeličkom crkvenom saboru izgradili Crkveno – narodni dom, kasnije nazvan Slovački narodni dom sa prelepom salom koju je koristila crkva, ali koja je služila za održavanje pozorišnih predstava. U njoj je bila smeštena Slovačka narodna čitaonica, u domu je svoje prostorije imao i crkveni sabor, tu su se održavali i časovi veronauke, uvežbavale crkvene pesme, sastajali prezbiteri i obavljale ostale aktivnosti. Danas se u ovoj zgradi nalazi SKUD „Heroj Janko Čmelik“ i postavka nekadašnje prednje slovačke etno sobe.
SOKOLSKI DOM KRALJ PETAR I OSLOBODILAC (1931) – STARA PAZOVA
Sokolski dom u Staroj Pazovi sagrađen je 1931. godine, prema nacrtu koji je besplatno napravio čuveni srpski arhitekta i tadašnji načelnik građevine Momir Korunović (1883-1969) iz Beograda. Ostao je upamćen kao začetnik savremenog srpsko-vizantijskog stila, kao jedini arhitektonski originalni stil koji je nastao na ovim prostorima. Dom se sastoji od visokog, isturenog pravougaonog bloka sa vežbaonicom 14 x 10 metara, i nižih delova sa pomoćnim prostorijama. U zgradi se danas nalazi KUD „Branko Radičević“ i muzička škola.
ZGRADA ŠTEDIONICE VELEPOSEDNIKA NIKOLE PETROVIĆA (1905) – STARA PAZOVA
Zgrada gde je nekada bila štedionica veleposednika Nikole Petrovića zanimljiv je objekat građanske arhitekture s početka XX veka. Predstavlja jednospratnu ugaonu građevinu, lociranu u samom centru Stare Pazove, na regulacionim linijama ulica Svetosavske i Kralja Petra I, a sagrađena je 1905. godine. Zgrada pripada secesiji posebnom umetničkom pravcu koji se odrazio pre svega u visokoj umetnosti arhitekture, slikarstva i skulpture ali u primenjenoj i dekorativnoj umetnosti. Nastao je kada je naglo počela da se razvija privreda i kao reakcija protiv privredne civilizacije krajem XIX veka. U zgradi se danas nalazi Poreska uprava filijala Stara Pazova. Odlukom Izvršnog veća Skupštine Pokrajine Vojvodine 1991. godine objekat je utvrđen za spomenik kulture od velikog značaja.
ZGRADA HOTELA PETROVIĆ (1905) – STARA PAZOVA
Zgrada u kojoj je nekada bio hotel „Petrović“ u Staroj Pazovi sagrađena je oko 1905. godine i predstavlja tip građanske arhitekture s početka XX veka. Zidana je od opeke i pokrivena dvovodnim krovom od biber crepa. Predstavlja jednospratnu građevinu koja se nalazi na uglu ulica Svetosavske i Karađorđeve zasečena na uglu, a iznad zaseka nalazi se erker sa šestostranim kubetom. Pripada secesiji posebnom umetničkom pravcu koji se odrazio pre svega u visokoj umetnosti arhitekture, slikarstva i skulpture ali u primenjenoj i dekorativnoj umetnosti. Zgrada je neka pripadala ugostiteljskom preduzeću „Srem“ Stara Pazova, a danas služi kao poslovni prostor. Odlukom Izvršnog veća Skupštine Pokrajine Vojvodine 1991. godine objekat je utvrđen za spomenik kulture od velikog značaja.
Projekat “Pazova- najbolje mesto za život” realizuje se u sklopu medijskog projekta koji je finansiran iz sredstava budžeta Opštine Stara Pazova.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
